فناوری، نسخه نجات فولاد
در دورانی که رقابت جهانی در صنعت فولاد تحت فشار شدید قوانین زیست‌محیطی و رشد فناوری‌های نوین به نقطه جوش رسیده، بازیگران بزرگ برای بقا و موفقیت چاره‌ای جز عبور از سنت‌ها و حرکت به سوی انقلاب مصرف انرژی ندارند. ایران نیز با تکیه بر ظرفیت‌های فناورانه و پروژه‌هایی همچون تحول دیجیتال در بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد، آرام‌آرام خود را به قله‌های بهره‌وری و توسعه پایدار نزدیک می‌کند؛ مسیری که آینده صنعت و سهم ایران در بازار جهانی را رقم خواهد زد.
در فضای رقابت فشرده جهانی و زیر سایه مقررات زیست‌محیطی نوین، صنعت فولاد به قلب یک انقلاب فناورانه و مدیریتی گام گذاشته است؛ انقلابی که بزرگ‌ترین بازیگران صنعت برای بقا و توسعه ناگزیر به بازآفرینی فرآیندها و کاهش معنادار مصرف انرژی شده‌اند. هرچند ایران برای هم‌گامی با این موج جهانی تلاش‌های گسترده‌ای داشته، اما فاصله آن تا قله‌های بهره‌وری انرژی جهانی هر روز کمتر می‌شود.
فولاد سبز، واقعیتی انکارناپذیر
طی دهه گذشته، ارتقای فناوری و بهبود بهره‌وری انرژی در صنعت فولاد وارد مرحله‌ای نوین شده است. اکنون دیگر تنها گام‌های کوچک کافی نیست و بازیگران بزرگ، راه را برای فناوری‌هایی چون احیای هیدروژنی، کوره قوس الکتریکی پیشرفته، دیجیتال‌سازی کل فرایندها و انرژی‌های پاک باز کرده‌اند.
مطابق تازه‌ترین ارقام جهانی، مصرف ویژه انرژی هر تن فولاد به ۱۸.۵ گیگاژول کاهش یافته است و در برترین نمونه‌ها، انتشار CO₂ به ۱.۷۵ تن بر هر تن محصول رسیده است.
پروژه‌های شاخصی همچون HYBRIT در سوئد، تولید صنعتی فولاد با مصرف انرژی ۴۰ درصد کمتر و آلودگی نزدیک به صفر را محقق کرده‌اند. در چین، سهم کوره‌های قوس الکتریکی ظرف یک دهه بیش از دو برابر شده و اروپا با سرمایه‌گذاری‌های میلیارددلاری در مسیر نوسازی فناوری و بازیافت انرژی، طلایه‌دار موج جدید فولاد سبز است.
عبور از چالش‌ها با تکیه بر مزیت‌های بومی
فولاد ایران به پشتوانه منابع گازی استثنایی و تجربه ارزشمند در احیای مستقیم، در جایگاهی قدرتمند قرار دارد. اما پراکندگی فناوری‌های نوین و سهم بالای روش میدرکس سبب شده فاصله‌ای اندک اما مهم با میانگین جهانی باقی بماند—فاصله‌ای که با شتاب گرفتن پروژه‌های فناورانه و توسعه همکاری‌های بین‌المللی، قابلیت جبران خواهد داشت.
راهبردهای هوشمندانه برای جهش سبز
افزایش تعرفه‌های کربنی و سخت‌گیری بازارهای صادراتی آینده‌ای بدون جایگزین برای فولادسازان ایرانی باقی نگذاشته است: حرکت به سمت فولاد سبز. هر درصد بهبود در مصرف انرژی، صرفه‌جویی سالانه میلیون‌ها دلار و ارتقای تاب‌آوری زیرساخت انرژی را به همراه دارد.
بدون مسیر روشن برای توسعه DRI-H2، هوشمندسازی خطوط، رشد سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و تقویت تعاملات فناورانه جهانی، عبور از این گردنه میسر نیست. زمان در این رقابت بزرگ‌ترین رقیب ایران است.
صنعت فولاد جهان با شتابی بی‌سابقه در مسیر آینده‌ای کم‌مصرف و پایدار قرار گرفته و ایران نیز با تکیه بر تجربیات موفقی چون فولاد مبارکه، می‌تواند سهم شایسته‌ای در این تحول جهانی کسب کند؛ به شرط بازآفرینی سیاست‌ها، تمرکز بر سرمایه‌گذاری فناورانه و مدیریت نوین منابع انرژی برای گشودن افق توسعه‌ای سبز و رقابت‌پذیر.